Το λιοτρίβι

Ο μηχανισμός άλεσης: Το βώλι και η πλάκαΟ μηχανισμός άλεσης: Το βώλι και η πλάκα Η συλλογή του ελαιόκαρπου γίνεται τους πρώτους χειμωνιάτικους μήνες. Ομάδες ανδρών με ξύλινες ράβδους, που στην Ισπανία τους ονομάζουν cuadrillas και στην Ελλάδα ραβδιστές, ρίχνουν τις ελιές σε ελαιόπανα, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά μαζεύουν τις υπόλοιπες ελιές από το χώμα, ακριβώς όπως και στην αρχαιότητα. Οι ελιές γρήγορα μεταφέρονται στα λιοτρίβια και πολτοποιούνται πριν πικρίσει το λάδι. Απλά συστήματα πολτοποίησης του ελαιοκάρπου σε λίθινες λεκάνες, με τη βοήθεια στρογγυλεμένης πέτρας, ηλικίας έως και 4.000 χρόνων, έχουν βρεθεί στα ανάκτορα και στις αγροικίες της Μινωικής Κρήτης. Στη συνεχή αναζήτηση αποτελεσματικότερων μεθόδων για την ευκολότερη παραγωγή του λαδιού και την καλύτερη ποιότητα του, με χαμηλό βαθμό οξύτητας, χρησιμοποιήθηκαν διαδοχικά πολλά είδη συστημάτων, τα οποία διακρίνονται ανάλογα με το είδος της ενέργειας που τα κινεί. Από τα απλά χειροκίνητα συστήματα ως τα σύγχρονα υπερπιεστικά και φυγοκεντρικά ελαιοτριβεία, χρησιμοποιήθηκαν συστήματα ζωοκίνητα και υδροκίνητα με τη βοήθεια τροχού (φτερωτή). Από τα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχουν επίσης ατμοκίνητα, βενζινοκίνητα και ηλεκτροκίνητα συστήματα. Η διαδικασία παραγωγής του λαδιού στα προβιομηχανικά λιοτρίβια γίνεται σε τρία στάδια: σύνθλιψη του ελαιοκάρπου στο μύλο (λιοτρίβι) ώσπου να γίνει πάστα, συμπίεση της ελαιόπα-στας μέσα σε τρίχινα σακιά, τις τσαντίλες στην Ελλάδα, τα capachos στην Ισπανία, τα scourtins στη Γαλλία, και διαχωρισμός του λαδιού από το νερό και τα υπόλοιπα στοιχεία. Τα συστήματα σύνθλιψης αποτελούνταν από λίθινο κύλινδρο ή όρθιες μυλόπετρες που γύριζαν πάνω σε λίθινη βάση ή σε λίθινη γούρνα (trapetum). Τα συστήματα συμπίεσης αποτελούνταν από ξύλινα και αργότερα σιδερένια πιεστήρια, που είχαν την μορφή βίδας. Το λάδι, ελαφρύτερο του νερού, συγκεντρωνόταν στην επιφάνεια των δεξαμενών για να αποθηκευθεί στη συνέχεια σε πήλινα πιθάρια ή σε γυάλινα δοχεία. Τα λιοτρίβια, «φάμπρικες» στην Κρήτη, ήταν απλά πέτρινα κτίσματα με κεραμιδοσκεπή ή δώμα, συχνά με την κατοικία του ιδιοκτήτη στον πρώτο όροφο. Ανήκαν σε ιδιώτες, σε συνεταιρισμούς ή σε μοναστήρια. Χώροι κοινωνικών συναντήσεων και εργασίας, συνδέθηκαν με ιστορίες, πειράγματα, ανέκδοτα και τραγούδια, που λέγονταν από τους εργάτες και τους επισκέπτες την ώρα που γεύονταν μεζέδες και ψωμί βουτηγμένο στο νέο λάδι. Τα λιοτρίβια στην Ελλάδα, στην Άλαβα και τη Ναβάρρα της χώρας των Βάσκων στην Ισπανία, στην περιοχή της Νυόνς της Προβηγκίας στη νότια Γαλλία, είναι σημαντικά δείγματα της ιστορίας της τεχνολογίας και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Προσπάθειες προστασίας και αξιοποίησης τους σε μουσειακή ή νέα χρήση καθώς και συντήρησης των μηχανισμών τους γίνονται για την διάσωση αυτών των προβιομηχανικών εργαστηρίων, πολύτιμων για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. 

Video!!! με τα 4 βιομηχανικά ελαιοτριβεία της Άνδρου: ΕΔΩ

Δείτε επίσης στον παρακάτω σύνδεσμο:

Παραγωγή ελαιολάδου

Περισσότερα στοιχεία για την λειτουργία του προβιομηχανικού λιοτριβιού καθώς και video από την λειτουργία του, υπάρχουν ΕΔΩ